درجه بندي سني فيلم ها






فيلم‌ها درجه‌بندي سني مي‌خواهند يا نمي‌خواهند؟

گفتگو با دکتر مجيد بيگلري ، روانشناس و دکتر هرمز جوان بخت ، جامعه‌شناس

هنگام اکران فيلم پارک‌وي ، وقتي از جلوي سينماهاي نمايش‌دهنده اين فيلم رد مي‌شديم، يک جمله توجه‌مان را حسابي به خود جلب مي‌کرد: « تماشاي اين فيلم به دليل نوع آن ( سينماي وحشت ) به افراد زير 16 سال توصيه نمي‌شود!»
اين اعمال درجه‌بندي سني براي نمايش فيلم‌هاي سينمايي که تحت عنوان ريتينگ مورد بحث و بررسي قرار مي‌گيرد ، از سال‌ها پيش در کشورهاي آمريکايي و اروپايي آغاز شده و مدتي است که در ايران نيز به چشم مي‌خورد اما واقعا اين درجه‌بندي چه‌قدر جدي گرفته مي‌شود و آيا اصلا مشتاقان فيلم که هر رده سني را به خود اختصاص مي‌دهند، به آن توجهي مي‌کنند؟ در اين باره با دکتر مجيد بيگلري، روان‌شناس و منتقد سينما و همچنين دکتر هرمز جوان‌بخت، جامعه‌شناس و عضو هيات علمي دانشگاه تهران گفتگوي مشترکي را انجام داده‌ايم که مي‌خوانيد:

آيا اعمال درجه‌بندي سني براي نمايش فيلم‌ها تاريخچه‌اي طولاني دارد؟

دکتر بيگلري: بله، اعمال درجه‌بندي سني براي نمايش فيلم‌هاي سينمايي از سال‌ها پيش در دنيا آغاز شده است. ترويج برخي مسايل غيراخلاقي حتي رعايت نشدن بعضي از اصول کلي در فيلم‌هاي هاليوودي، مجلس آمريکا را وادار کرد تا قانون سانسور را تدوين کند. در سال 1907 ميلادي نيز برخي از مسوولان شهر شيکاگو، ليستي از فيلم‌ها و تئاترهايي که نبايد براي کودکان نشان داده مي‌شد را تهيه کردند و تقريبا از سال 1930 ميلادي بود که قوانيني در آمريکا و اروپا به تصويب رسيد که سن خاصي را براي تماشاي فيلم مطرح مي‌کرد. مثلا افراد زير 19 سال اجازه ديدن بعضي از فيلم‌ها را نداشتند. حدود سال 1968 قانون رده‌بندي مدرن فيلم‌هاي سينمايي وضع و ارسال آن به صورت بخشنامه به تمامي کمپاني‌هاي فيلم‌سازي آغاز شد.
دکتر جوان‌بخت: البته بحث درجه‌بندي يک فيلم سينمايي براي اولين بار در ايران در زمان نمايش فيلم «مصايب شيرين» ساخته عليرضا داوودنژاد مطرح شد و با اينکه هنگام اکران فيلم عنوان شد که تماشاي آن براي افراد زير 18 سال ممنوع است اما اين موضوع هيچ‌وقت حالت رسمي به خود نگرفت و به صورت يک دستور‌العمل لازم‌الاجرا ابلاغ نشد که البته به عقيده من اگر هم ابلاغ مي‌شد، همچنان اجرا شدن آن با مشکل مواجه بود.
چه‌طور؟
دکتر بيگلري: ببينيد، تجربه ما در اين سال‌ها نشان داده است که تماشاي فيلم و حتي برنامه‌هاي تلويزيوني در خانواده‌ها از هيچ رده‌بندي سني خاصي تبعيت نمي‌کند و کودک پنج ساله خانواده بدون نظارت والدين تا پاسي از شب مي‌نشيند و تمام برنامه‌هاي تلويزيون را پا به پاي خانواده خود نگاه مي‌کند. تاثير صحنه‌هاي خشونت‌آميز و ترسناک بر سلامت روان، الگوبرداري‌هاي غلط از شخصيت‌هاي منفي، ايجاد حس جرأت‌مندي کاذب در کودک و ... همگي از آثار زيانبار اين عدم رده‌بندي هستند حتي من معتقدم در ايران هنگامي که افراد از انجام کاري منع مي‌شوند، نسبت به انجام آن اشتياق بيشتري از خود نشان مي‌دهند. به دليل همين عادت نيز طي سال‌هاي گذشته برخي تهيه‌کنندگان براي اينکه فيلم‌شان فروش بيشتري کند و جذابيت بيشتري در حواشي آن ايجاد شود در تبليغات آثارشان از محدوديت سني براي تماشاي فيلم استفاده کرده‌اند. استفاده از جملاتي مانند «تماشاي اين فيلم براي افراد زير 18 سال توصيه نمي‌شود» و يا «تماشاي اين فيلم براي افراد مسن و بيماران قلبي توصيه نمي‌شود» در مورد چند فيلم خاص ديده شد که البته اين کار فروش بالاي فيلم را به دنبال داشته است و بيشتر يک ترفند تبليغاتي بوده تا يک هشدار جدي براي خانواده‌ها.

شما به عنوان يک روان‌شناس چه عقيده‌اي داريد؟

دکتر بيگلري: حدود دو سه سال پيش در تلويزيون حرکت‌هايي مبني بر درجه‌بندي سني آثار نمايش داده شده، انجام شد و براي اولين بار در برنامه سينما ماوراء در زمان نمايش فيلم «کنستانتين» هشدار داده شده بود که تماشاي اين فيلم براي افراد زير 18 سال مناسب نيست و در زمان پخش فيلم عدد 18 در گوشه‌اي از کادر نمايش قرار گرفت و در اين زمينه اطلاع‌رساني کرد. اين کار در مورد چند فيلم ديگر نيز تکرار شد و همچنان نيز ادامه دارد و به اعتقاد من اگر دنبال شود، نتيجه‌بخش خواهد بود البته اين امر بايد با آموزش صحيح خانواده‌ها و کودکان و نوجوانان ابتدا از تلويزيون شروع شود و پس از فرهنگ‌سازي، دامنه آن سينما را هم فرا بگيرد. اگر دقت کنيد مي‌بينيد که در کشورهاي غربي چند درجه‌بندي مهم سني در مورد تماشاي فيلم‌ها وجود دارد. فيلم‌هاي گروه G مناسب همه سنين، PG مناسب براي همه سنين اما با کمي هشدار براي خانواده‌ها، گروه 13-PG تماشاي فيلم براي افراد زير 13 سال همراه با والدين، گروه PL تماشا براي افراد 17 سال به پايين همراه با والدين و گروه 17-NC که تماشاي آنها براي افراد زير 17 سال ممنوع است البته گروهي از فيلم‌ها هم هستند که سازندگانشان آنها را براي درجه‌بندي ارسال نمي‌کنند و NR ناميده مي‌شوند که معمولا خانواده‌ها به ديدن اين نوع آثار نمي‌روند.

يعني شما معتقديد در اين کشورها همه به اين قوانين پايبند هستند و به طور 100 درصد آن را اجرا مي‌کنند؟

دکتر بيگلري: در همه جاي دنيا عده‌اي هستند که به قوانين از پيش تعيين شده هيچ اهميتي نمي‌دهند اما با فرهنگ‌سازي که سال‌ها پيش در اين زمينه شده است، کودکان و نوجوانان مي‌دانند که نبايد اين قوانين را ناديده بگيرند و تا حد زيادي هم به آن عمل مي‌کنند.
دکتر جوان‌بخت: اگر اين قضيه واقعا صحت داشته باشد ما نبايد هر روز شاهد وقوع صحنه‌هاي قتل و خشونت و غيراخلاقي و استفاده از الفاظ رکيک در مکالمه کودکان و نوجوانان غربي باشيم اما چيزي که مي‌بينيم خلاف اين موضوع است و سلامت روان اين گروه سني در معرض خطر قرار دارد. پس هر چند که نظارت بر اعمال قوانين ريتينگ در اين کشورها وجود دارد و حتي قوي‌تر از کشور ما است اما به اعتقاد من چندان موفق نيست و معضل جرم‌هاي اينترنتي و عدم توانايي خانواده‌ها در کنترل کودکان خود در اينترنت و محيط‌هاي مجازي مبين همين موضوع است. فرهنگ‌سازي نياز به زمان و آموزش دارد و نمي‌توان با گذاشتن يک عدد مثلا 18 در کنار فيلم، مانع تماشاي نوجوانان زير 18 سال شد زيرا اگر بخواهيم او را از ديدن اين فيلم‌ها و برنامه‌ها منع کنيم به راحتي از غياب ما سوءاستفاده مي‌کند و به تنهايي و حتي در جمع‌هاي دوستانه به تماشاي اين برنامه‌ها مي‌نشيند و با دانلود و خريد آنها به ما مي‌فهمانند که دسترسي به اين برنامه‌ها چندان هم کار سختي نيست اما اگر از زمان کودکي، والدين نظارت اصولي و کاملي روي فرزند خود داشته باشند و از آموزش صحيح استفاده کنند، مي‌توانيم شاهد تاثيرپذيري بيشتري باشيم ولي اگر به نوجوان 16 ساله خود بگوييم که مثلا اين فيلم مناسب شما نيست و آن را تماشا نکن، واقعا اين امر اتفاق مي‌افتد؟ محال است زيرا حداقل حس کنجکاوي او مانع مي‌شود.
دکتر جوان‌بخت: در هر صورت هر چه اعمال اين درجه‌بندي سني زودتر انجام شود و خانواده‌ها زودتر آموزش ببينند بهتر است زيرا نوجوانان ما داراي شخصيت ژلاتيني هستند که به راحتي تحت تاثير صحنه‌هاي مختلف قرار مي‌گيرند و دست به الگوبرداري مي‌زنند و اين وظيفه ما است که اين الگوبرداري‌ها را به الگوبرداري‌هاي مثبت و سازنده تبديل کنيم.
منبع:www.salamat.com